كاروانسرا در ايران:
پيشينه:
اعراب چاپار خانه هاي پيش از اسلام را رباط ميگفتند. قديميترن كاروانسراهاي موجود در ايران مربوط به دوره ساساني است.
اين كاروانسراها با لاشه سنگ وملات گچ وگل ساخته شده اند.در دوره اسلامي بيشترين كاروانسراها از دوره سلجوقي به بعد است در دوره ال بويه وال زياركاروانسراي چنداني نداريم.رباط ماهي قديميترين رباط اسلامي است(چهار ايواني). كاروانسراهاي قديمي دو ايواني و به تدريج چهار ايواني شده اند. تزيينات كاروانسراهاي قديميتر بيشتر با اجر و جديدتر كاشي نيز استفاده شده است. رباط شرف در جاده مشهد به مرو (سرخس) (قرن5و6 )مربوط به دوره سلطان سنجراست و چهار ايواني است .گفته ميشود كه رباط ابگينه همان جاي رباط شرف در قديم ساخته شده است. رونق كاروانسرا در ايران تا جاييست كه جاده ابريشم رونق دارد و مشاهده ميشود كه در دوره تيموري جاده ابريشم از رمق مي افتد.

كاروانسرا معماري چند منظوره دارد:يعني دران واحد هم قلعه بازار تجاري و نظامي است . براي تامين اب اب انبار داشته است و بيشتر جلو سر دربوده است. از دوره صفوي و بيشتر قاجاري كاروانسراها داراي تاسيسات فاضلاب ميشوند از صفوي به پيش سيستم گرمايشي بخاري ديواري ولي از قاجار به بعد بخاري حلبي هاي چوب سوز ميباشد. بخاري ديواري غير از كار گرمايشي كار تهويه هوا را نيز انجام ميداده است.

برای دانلود و توضیحات بیشتر به ادامه مطلب مراجعه نمائید…..

برای دانلود و توضیحات بیشتر به ادامه مطلب مراجعه نمائید…

آشنايي با شهرری
ری باستان: ری كه اكنون آثار بازمانده آن در شش كيلومتری جنوب شرقی تهران بچشم می خورد از نظر قدمت با نينوا و بابل هم عهد بوده و از نظر عظمت، از مهمّترين بلاد سده های نخستين اسلامی بشمار می آمده است . جز بغداد و نيشابور شهری با آن قابل رقابت نبوده است . بايد به حق ری را مادر تهران دانست . بنای اوّليه و هسته اصلی اين شهر كهن در اطراف چشمه علی واقع بوده است . در نزديكی اين چشمه، تپّه هائی وجود دارد كه بسيار كهن و باستانی است . در كاوشهای علمی كه بعمل آمده معلوم گرديده در دل آنها آثاری نهفته است كه از تمدنی كهن داستانها دارد . ضمن كاوشهای علمی كه بسال 1935 ميلادی در دامنه جنوبی كوه چشمه علی و اراضی مشرف به باغ صفائيه بعمل آمد، ظروف منقش سفالين مربوط به حدود چهار تا شش هزار سال پيش پيدا شد و نشان داد كه در كنار و امتداد اين چشمه قديمی ، انسانهای متمدنی زندگی می كرده اند ، و اينها همان سكنه نخستين پهنه ری هستند.

معماری و ساختمان
آستان مقدّس حضرت عبدالعظيم عليه السّلام همانند ديگر زيارتگاه هاي بزرگ و معتبر در آغاز امر، شامل بناي حرم يعني قسمت اصلي و مركزي آن بود و به تدريج در طول سده هاي مختلف بناها و متعلّقات ديگر متّصل بدان و پيرامون آن احداث شد و بصورت مجموعه بزرگ كنوني مشتمل بر حرمها، رواقها، مسجد ،ايوانها، صحن ها و ديگر آثار مربوطه و وابسته به آن در آمد كه بقاع (دوبقعه) امامزاده حمزه عليه السّلام و امامزاده طاهر عليه السّلام نيز در همين مجموعه قرار دارد. بناي اصلي و نخستين اين آستان يعني حرم آن در نيمه قرن سوّم هجري توسّط ” محمّد پسر زيد داعي علوي” تعمير اساسي يافت و درگاه اصلي ورودي آن كه در سمت شمال واقع است، نخست به فرمان پادشاهان آل بويه و سپس به همّت مجدالملك قمي تكميل گشت و آذين يافت. بناي حرم در قسمت پائين به شكل چهارضلعي و اندازه هر ضلع حدود هشت متر است و مانند همه بناهاي سلجوقي بر فراز چهار گوشه حرم چهار گوشواره يعني چهار طاق مورّب احداث نموده اند و قسمت بالاي آن را نيز بصورت هشت ضلعي ترتيب داده اند و بالاتر از قسمت هشت ضلعي، با احداث طاق بندي هاي كوچك آن را به شانزده ضلعي تبديل و بدين نحو زمينه را براي ايجاد پوشش گنبدي فراهم ساخته اند. (درون حرم در حال حاضر مزين به آينه كاري مي باشد) پوشش زرّين گنبد شامل ” طاق ضربي مدوّر” و گنبد بالايي آن با ساقه و بدنه بلند بصورت ” مخروطي يا هرمي” بوده كه در زمان شاه طهماسب صفوي تغيير شكل يافته است.

تاریخچه حمام در ایران
شست‌وشوي بدن و حمام كردن براي ايراني‌ها علاوه بر پاكيزه كردن تن و دفع چرك، يك آيين مذهبي هم بوده. در تمام اديان پيش از اسلام- از مهرپرستان گرفته تا زرتشتي‌ها-غسل كردن يكي از شرط‌هاي شركت در مراسم بوده، اين است كه نه تنها در يك جايي مثل كاخ شاهي تخت جمشيد نشانه‌هايي از حمام پيدا مي‌كنند بلكه باستان‌شناس‌ها، بعد از كلي جست‌وجو به اين نتيجه رسيدند كه ساخت حمام‌هاي عمومي از عهد هخامنشي در همه شهرهاي ايران رايج بوده است.
غسل كردن چه به صورت واجب و چه به صورت مستحب، به مناسبت‌هاي مختلف به مسلمان‌ها سفارش شده، به همين خاطر بعد از اسلام، شاهان ايراني و البته آدم‌هاي خير، شهرهاي ايراني را پر كردند از حمام‌هاي عمومي تا جايي كه در شهري مثل اصفهان فقط در عهد صفوي 272 حمام عمومي ساخته شد.

يك فضاي گنبدي شكل نيمه تاريك پر از بخار به علاوه داستاني كه توي آن، اولين حمام را جن‌ها براي حضرت سليمان مي‌سازند، زهره خيلي‌ها را آب مي‌كرد و خيلي‌ها بودند كه از ترس اجنه پا به حمام نمي‌گذاشتند. نمونه‌اش همين مظفرالدين‌شاه، پنجمين شاه قدرت قاجار خودمان كه هر وقت ،حمام رفتن و آب تني به سرش مي‌زد، امير بهادر وزير جنگش را به حمام مي‌فرستاد تا آنجا را از وجود اجنه پاك كند!

برای دانلود به ادامه مطلب بروید…

آرامگاه شيخ صفي الدين و ساختمان هاي پيرامون آن در سده ي هشتم بنياد نهاده شده، گر چه به گواهي آثار بازمانده، پيش از روزگار شيخ صفي در آنجا ساختمان هايي بوده است. ولي آنچه امروز ديده مي شود از شيوه ي آذري و افزوده هاي پس از آن شيوه ي اصفهاني است که از شاهکارهاي معماري بشمار مي رود.

ساختمان هاي پيرامون آرامگاه يا گنبد الله الله در برگيرنده ي خانقاه چيني خانه، آرامگاه شاه اسماعيل و بي بي آغا ماه منير، حرم خانه، جنت سراء تالار تنبي و چله خانه مي باشد.

صفي الدين اردبيلي بين سالهاي 647- 651 هجري متولد شد و بعدها بنام شيخ صفي مورد احترام همگان قرار گرفت. شيخ صفي منسوب به حضرت موسي کاظم (ع) شده و با شيخ زاهد گيلاني نسبت خانوداگي داشت. زندگي او پيش از حمله مغول آغاز شده تا سالهايي از ايلخاني ادامه داشته است. او در حدود سال 735 وفات يافت. شاه اسماعيل صفوي از اعقاب شيخ صفي  بود که پايه گذار حکومت صفوي شد.

مجموعه ي شيخ صفي اردبيلي داراي چهار حياط بوده است : حياط باغچه (بزرگ ترين)، حياط بزرگ که مجموعه ي بناهاي اصلي دور آن قرار دارند، حياط کوچک، فضايي بين دو حياط باغچه و حياط بزرگ و حياط جنوبي يا شهيد گاه، ديگر فضاهاي مهم اين مجموعه عبارتند از : مقبره ي شيخ صفي، مسجد جنت سرا، چيني خانه، حرم خانه، شاه نشين، مقبره ي شاه اسماعيل و چندين فضاي ديگر.

برای دانلود به ادامه مطلب بروید…