گروه معماری پارساکد | مرجع معماری

آشنایی با شهرری
ری باستان: ری که اکنون آثار بازمانده آن در شش کیلومتری جنوب شرقی تهران بچشم می خورد از نظر قدمت با نینوا و بابل هم عهد بوده و از نظر عظمت، از مهمّترین بلاد سده های نخستین اسلامی بشمار می آمده است . جز بغداد و نیشابور شهری با آن قابل رقابت نبوده است . باید به حق ری را مادر تهران دانست . بنای اوّلیه و هسته اصلی این شهر کهن در اطراف چشمه علی واقع بوده است . در نزدیکی این چشمه، تپّه هائی وجود دارد که بسیار کهن و باستانی است . در کاوشهای علمی که بعمل آمده معلوم گردیده در دل آنها آثاری نهفته است که از تمدنی کهن داستانها دارد . ضمن کاوشهای علمی که بسال ۱۹۳۵ میلادی در دامنه جنوبی کوه چشمه علی و اراضی مشرف به باغ صفائیه بعمل آمد، ظروف منقش سفالین مربوط به حدود چهار تا شش هزار سال پیش پیدا شد و نشان داد که در کنار و امتداد این چشمه قدیمی ، انسانهای متمدنی زندگی می کرده اند ، و اینها همان سکنه نخستین پهنه ری هستند.

معماری و ساختمان
آستان مقدّس حضرت عبدالعظیم علیه السّلام همانند دیگر زیارتگاه های بزرگ و معتبر در آغاز امر، شامل بنای حرم یعنی قسمت اصلی و مرکزی آن بود و به تدریج در طول سده های مختلف بناها و متعلّقات دیگر متّصل بدان و پیرامون آن احداث شد و بصورت مجموعه بزرگ کنونی مشتمل بر حرمها، رواقها، مسجد ،ایوانها، صحن ها و دیگر آثار مربوطه و وابسته به آن در آمد که بقاع (دوبقعه) امامزاده حمزه علیه السّلام و امامزاده طاهر علیه السّلام نیز در همین مجموعه قرار دارد. بنای اصلی و نخستین این آستان یعنی حرم آن در نیمه قرن سوّم هجری توسّط ” محمّد پسر زید داعی علوی” تعمیر اساسی یافت و درگاه اصلی ورودی آن که در سمت شمال واقع است، نخست به فرمان پادشاهان آل بویه و سپس به همّت مجدالملک قمی تکمیل گشت و آذین یافت. بنای حرم در قسمت پائین به شکل چهارضلعی و اندازه هر ضلع حدود هشت متر است و مانند همه بناهای سلجوقی بر فراز چهار گوشه حرم چهار گوشواره یعنی چهار طاق مورّب احداث نموده اند و قسمت بالای آن را نیز بصورت هشت ضلعی ترتیب داده اند و بالاتر از قسمت هشت ضلعی، با احداث طاق بندی های کوچک آن را به شانزده ضلعی تبدیل و بدین نحو زمینه را برای ایجاد پوشش گنبدی فراهم ساخته اند. (درون حرم در حال حاضر مزین به آینه کاری می باشد) پوشش زرّین گنبد شامل ” طاق ضربی مدوّر” و گنبد بالایی آن با ساقه و بدنه بلند بصورت ” مخروطی یا هرمی” بوده که در زمان شاه طهماسب صفوی تغییر شکل یافته است.